Moneta zastępcza, jak sama nazwa wskazuje, to pieniądz wydany w zastępstwie właściwego pieniądza, który z jakichś przyczyn nie jest dostępny. Znam dwa główne okresy, kiedy to zjawisko było bardzo powszechne. Była to Wielka Brytania na przełomie XVIII i XIX wieków, oraz Niemcy po pierwszej wojnie światowej. Oczywiście znawcy tematu będą mogli zapewne przytoczyć więcej podobnych przykładów.
Żeton to:
albo forma pamiątkowego medalu, naogół mniejszego od typowego medalu i o mniej wypracowanej formie, nie posiadającego wartości wymiennej;
albo praktycznie użyteczny krążek metalu (lub niemetalu) spełniający konkretne zadanie: stawki w kasynie, płacenie za rozmowę telefoniczną, umycie samochodu w myjni, czy odblokowanie wózka w sklepie (co jest właściwie oszukaństwem).
Jak już Koledzy pisali, żetony można realizować w określonym geszefcie, wymieniać na usługi lub dobra, ale nie na ogólnie dostępnym rynku. Monety zastępcze miały charakter płacidła na określonym obszarze, naogół miasta lub prowincji. Te angielskie wypuszczane były przez banki i tylko te banki gwarantowały ich wymienialność, co jest właściwie bardzo podobne do emisji pieniędzy zdawkowych, podwartościowych gwarantowanych przez banki narodowe. W liczbie tej i banknoty.