Teraz czas, aby uporządkować nieco referencje katalogowe obiektu. Jak się okazało, jest to problem, który silnie dotyka zagadnień wczesnej literatury numizmatycznej na temat monet Austrii, a właściwie RDR. Referencje uszeregowałem w kolejności chronologicznej. Tym razem nie podam odniesień do książek dostępnych online - niech zainteresowani mają przyjemność z własnych poszukiwań 🙂
1) #Appel albo #App. (1828)
Najstarszym znanym mi katalogiem jest "Repertorium zur Münzkunde des Mittelalters und der neueren Zeit" (Wien 1819 - 1828).
Monumentalne, wydane w 4 tomach i 7 częściach dzieło Josepha Franza Appela (1767-1834) stanowiło w XIX-wiecznej Austrii bezwzględną referencję numizmatyczną. Odniesienia do niego znajdujemy w późniejszych katalogach, takich jak Leitzmann czy Unger. Nasze obiekty opisano w 2 części IV tomu z roku 1828. I tak:
#Appel (#App. IV) 2603 - to interesujący
nas obiekt srebrny. Opis zawiera tu
zagadkowe odniesienie do "Gr. Ma. der
Krit. Beit. II. V. p. 121."
Skrót kojarzy mi
się z "Großes Magazin der kritischen
Beiträge" ("Wielki magazyn artykułów
krytycznych") - ale co to niby ma być???
Chwilowo brak mi koncepcji. Gdybyśmy
jednak rozszyfrowali ten wpis, być może
odkrylibyśmy najstarszą wzmiankę na
temat naszego obiektu. Jedno jest raczej
pewne: bez względu na to, o jakie źródło tu
chodzi, interesująca nas wzmianka
znajduje się na jego stronie 121 🙂
#Appel (#App. IV) 2604 - obiekt miedziany
Katalog jest dostępny online.
2) #Neumann (1858)
Referencja, której tak długo szukałem, odnosi się do wydanego w latach 1858 - 72 6-tomowego dzieła "Beschreibung der bekanntesten Kupfermünzen" pióra czeskiego sędziego i numizmatyka Josefa Neumanna (1815 - 78). Interesuje nas tu pierwszy tom z roku 1858 opisujący monety Austrii, Rosji, Francji, Wielkiej Brytanii wraz z Irlandią oraz państw niemieckich. Jest on dostępny online. Siłą rzeczy ta referencja katalogowa może odnosić się wyłącznie do obiektu miedzianego - odnoszenie jej do obiektów srebrnych bez odnośnego zastrzeżenia jest błędem. W zamieszczonym pod numerem 1247 opisie obiektu po raz pierwszy pojawia się wyjaśnienie liter "F: W:" nad tarczą herbową na rewersie: "Franz Würth", rytownik stempli z Wiednia".
#Neumann 1247 - obiekt miedziany
3) #NZ Leitzmann (1863)
Pozwolę sobie tak ochrzcić "wyszperane" przeze mnie źródło, tzn. XXX. rocznik - 1863 - wydawanej w Weißensee w Turyngii przez Johanna Jakoba Leitzmanna (1798 - 1877) "Numizmatische Zeitung". Gazeta ta wychodziła w latach 1834 - 73 i była pierwszym niemieckim naukowym czasopismem dotyczącym numizmatyki. Rocznik 1863 dostępny jest online. Jak już pisałem, w styczniowym numerze z tegoż roku ukazał się "minikatalog" monet Styrii i Karyntii bitych z okazji Burgfriedbereitung. Opisy interesujących nas pozycji zawierają odniesienia do numerów katalogowych Appela podanych w punkcie 1). Także i tu pojawia się tu nazwisko medaliera "Franz Würth, rytownik stempli z Wiednia". Mamy zatem:
#NZ Leitzmann 22 - obiekt srebrny
#NZ Leitzmann 23 - obiekt miedziany
4) #Slg. Montenuovo (1880)
Wilhelm Albrecht Fürst von Montenuovo (1821 - 95) był synem z morganatycznego małżeństwa arcyksiężniczki Marie-Louise von Österreich (i wdowy po Napoleonie!) z generałem Adamem Albertem Grafem von Neippberg. Sam został oficerem austriackiej armi cesarskiej i po 30 latach służby ukończył karierę w stopniu generała kawalerii. W roku 1860 mianowany został tajnym radcą stanu, a w 1864 otrzymał dziedziczny tytuł książęcy. Nic dziwnego, że numizmatyk z taką pozycją dysponował praktycznie nieograniczonymi możliwościami. Kiedy zatem książę gromadzoną przez prawie 40 lat kolekcję przekazał do sprzedaży przez dom aukcyjny Adolph Hess we Frankfurcie, okazało się, że przedsięwzięcie realizowano przez prawie 7 lat i wymagało ono zorganizowania 4 wielkich aukcji. Sprzedaż kolekcji przyniosła 268 tys. guldenów, co w przybliżeniu odpowiadałoby obecnej sumie 3,2 miliona €!
Właśnie katalogi aukcyjne Hessa stanowią poszukiwaną przez nas referencję. Jeszcze wczoraj tworzyłem tu wersję tego wpisu, że katalogów nigdy na oczy nie widziałam i że nie ma ich online... Ale oto proszę - dziś, w ostatniej chwili, znalazłem w wersji digitalnej to wiekopomne dzieło, którego tytuł w pierwszym wydaniu brzmi: "Collectio Montenuovo. Verzeichniss verkäuflicher Münzen aus der fürstlich Montenuovo'schen Münzsammlung", Adolph Hess, Frankfurt am Main 1880". W rozdziale obejmującym austriackie emisje miejskie znalazłem interesującą nas pozycję. I byłem nieco rozczarowany. Bardzo spartański opis w 2 linijkach tekstu. Żadnych nowych danych. Nie podano nawet metalu, z którego wykonany był obiekt - referencji nie możemy zatem z całkowitą pewnością przyporządkować... Podana w katalogu waga obiektu wynosi 2,4 g - a to o jakieś 0,3 g za dużo jak na obiekt srebrny. Z kolei znane nam dotąd obiekty miedziane ważyły jeszcze co najmniej o tyle samo więcej... Czyż może w tym kontekście dziwić fakt, że referencja ta pojawia się w naszych badaniach trzykrotnie: raz dla obiektu ewidentnie srebrnego, raz - dla miedzianego, a raz dla obiektu opisanego jako srebrny, ale są co do tego określone wątpliwości... 😱
#Slg. Montenuovo 3304 - obiekt bez
określenia metalu bicia
5) #Probszt albo #Pr. (1928)
Günther Freiherr Probszt von Ohstorff (1887 - 1973), a zwłaszcza jego zasługi w badaniach numizmatyki obszarów dawnego imperium austro-węgierskiego, są powszechnie znane. Która jednak spośród ponad 650 publikacji Probszta dostarczyła nam kolejnej referencji? Tym razem katalogu NAPRAWDĘ nie mam i nie znalazłem też dostępu do niego w internecie (może powinienem poczekać do jutra...) A jednak jestem prawie całkowicie pewien, że chodzi tu o wydaną w Wiedniu w roku 1928 pracę: "Die geprägten Schaumünzen Innerösterreichs : (Steiermark, Kärnten, Krain)". Skąd bierze się ta pewność? Ano stąd, że WIEN MUSEUM (jest to swoiste "konsorcjum" online wiedeńskich muzeów) w swojej wirtualnej ekspozycji prezentuje kilka obiektów bitych na Burgfriedebereitung, w tym także i z Pettau (ale nie "nasze" z 1769). Obiekty te mają jako referencje numery katalogowe właśnie z danego dzieła Probszta - numery bardzo bliskie tym, które "wyśledziliśmy" dla naszych obiektów przy różnych okazjach. Więcej na ten temat nie mogę niestety powiedzieć bez wglądu do katalogu. Jedno jest jednak pewne:
#Probszt 202 - opisuje obiekt miedziany
#Probszt 203 - opisuje obiekt srebrny
6) #Slg. Julius (1958)
Dr. Paul Julius (1862 - 1931) był wybitnym chemikiem, który po studiach w Wiedniu i Bazylei poświęcił się syntezie barwników. Opracował na tym polu liczne ważne przemysłowo metody - tak że został w końcu swojej kariery dyrektorem głównego laboratorium BASF, a także członkiem rady nadzorczej tej firmy. Można sobie wyobrazić, że taki człowiek mógł na kultywowanie swojej numizmatycznej pasji poświęcić niebagatelne środki...
Ponieważ jedynie lipski dom aukcyjny pani Heidrun Höhn przytacza taką referencję, wystarczy zajrzeć na listę skrótów używanych w katalogach tego domu, aby dowiedzieć się, do czego się ona odnosi. A odnosi się ona, jak się okazuje, do dwu niezależnych katalogów aukcyjnych. Pierwszy z nich dotyczył aukcji kolekcji obiektów związanych z francuską rewolucją i Napoleonem - aukcji, która odbyła się wkrótce po śmierci Dr. Juliusa, tzn. w roku 1932 w Monachium. Ten akurat katalog znalazłem online, ale pod podanym przez panią Höhn numerem 1955 znajduje się tutaj zupełnie inny obiekt... Co jest zresztą dosyć logiczne, bo nasz skromny obiekt z Pettau raczej niewiele ma wspólnego z rewolucją, czy Napoleonem... Słusznym wydaje się w tej sytuacji wniosek, że referencja #Slg. Julius musi odnosić się w naszym przypadku do drugiego z dzieł na liście pani Höhn. A dzieło to nosi tytuł: "Sammlung (Paul) Julius: Krieg und Frieden in der Medaille und in der Gedenkmünze". Jest to dwuczęściowy katalog aukcyjny dotyczący VII. i VIII. aukcji firmy numizmatycznej R. Gaettens Jun. w Heidelbergu. Pierwsza z aukcji odbyła się w lipcu, druga - w listopadzie 1958. Interesowałaby nas druga część katalogu, odnosząca się do aukcji obiektów datowanych po roku 1740. Jak na złość tego akurat katalogu nigdzie nie mogłem znaleźć online... W związku z tym musimy się na razie zadowolić zapewnieniem pani Höhn, która wprawdzie sprzedawany przez siebie obiekt srebrny opisuje jako "medal cynowy", z drugiej strony jednak wyraźnie sugeruje ona, że:
#Slg. Julius 1955 - to obiekt miedziany
7) #Lanz III (1974)
Jak już wspominałem przy omówieniu notowań aukcyjnych, katalog III Aukcji znakomitej firmy numizmatycznej, podówczas na rynku znanej jeszcze jako LANZ Graz, stał się kolejną referencją. Aukcja miała miejsce 22.11.1974 w Grazu. Dostępny online katalog nosi tytuł: "Römisch-Deutsches Reich - Städtemünzen, Städtemedaillen". Wśród sprzedawanych obiektów znalazło się 5 wybitych z okazji Burgfriedbereitung w Pettau - w tym oba z roku 1769. Opisy nie zawierają żadnych szczegółów, ani danych metrologicznych. Są natomiast odniesienia katalogowe do Probszta i Ungera. Pojawia się tu (zapewne za Ungerem) nazwisko Franz Wasner (w domyśle jako medalier). W nawiasie pojawia się jednak też nazwisko Matzenkopf. O dziwo katalog nie zawiera cen wywoławczych, ale fakt ten nie przedstawia dla nas większego znaczenia. W każdym razie jest pewne, że:
#Lanz III 548 - to obiekt srebrny
#Lanz III 549 - to obiekt miedziany
Możnaby na bazie dawnych katalogów aukcyjnych stworzyć kolejne referencje (#Slg. Prinz Coburg-Gotha, #Dorotheum 430), ale katalogi te nie wnoszą do dyskusji nic nowego, więc ideę tę porzucam. Równie dobrze możnaby zbudować referencję z praktycznie każdej sprzedaży aukcyjnej podobnego obiektu... Referencji z ostatniego obiektu na liście aukcyjnej (MA-Shops, #Slg. Dr. Kunz, Graz) nie uważam za adekwatną. Tzn. nie neguję, że obiekt mógł pochodzić z tej kolekcji, ale to tylko determinuje jego proweniencję. Jedynym znanym mi katalogiem dotyczącym kolekcji Dr. Kunza (mogę się oczywiście mylić) jest katalog 159. aukcji Künkera z roku 2009. Zatem referencja KATALOGOWA powołujaca się na daną kolekcję musiałaby odnosić się do obiektów z tego katalogu - nie zaś dowolnych innych, nawet jeśli faktycznie były w posiadaniu Dr. Kunza... Taka jest teza na dzień dzisiejszy; być może zostanie ona jeszcze kiedyś zweryfikowana 😀
Wciąż brakuje mi dostępu do oryginalnych referencji katalogowych #Slg. Julius i zwłaszcza #Probszt. Może znajdzie się ktoś będący w posiadaniu tych pozycji, albo mający do nich dostęp i będzie mógł udostępnić skany, albo coś w tym rodzaju...