KONKURS NA MONETY OBIEGOWE ZWIĄZANE Z PRZYGOTOWANIAMI W 1938 ROKU NA WYPADEK WYBUCHU WOJNY
Jacek Strzałkowski "Projekty monet polskich 1923-1938"
W związku z sytuacją międzynarodową wskazująca na możliwość rozpoczęcia wojny w 1938 roku, ogłoszono kolejny konkurs zamknięty. Był on ostatnim w Polsce odrodzonej. Polecenie jego organizacji wydały władze skarbowe w porozumieniu z wojskowymi. Powstać miała moneta w metalu nieszlachetnym co zapobiegłoby wycofaniu z rynku drobnych wartości. Pamiętano, że podobne zjawiska towarzyszyły każdym wypadkom wojennym powodując znaczne trudności gospodarcze i konieczność drukowania papierowych pieniędzy zastępczych.
Aby do tego nie dopuścić postanowiono przygotować monety 10, 20, 50 groszowe i 10 złotowe. Ponieważ przygotowania do tej emisji przeprowadzano w ścisłej tajemnicy, nie zachowały się bliższe dane o konkursie na projekty monet jak i jego warunkach. Wiemy tylko, że w regulaminie konkursu postanowiono umieścić na projektach rok 1934. Konkurs dotyczył podobnie jak poprzedni rozwiązań awersu z godłem państwowym oraz stylowo jemu odpowiadającym rewersowi.
Wobec braku wiadomości pozostaje tylko analiza zachowanych w mennicy 12 modeli z datą 1934 na awersie. Lane w brązie modele o średnicach od 165 do 172 mm są wyłącznie projektami monet o wartości 10 zł przy braku niższych groszowych, których konkurs również dotyczył. Siedem z nich przedstawia orła, nazwę państwa i datę 1934. Pozostałe pięć modeli zawiera różne sceny i postacie oraz napis 10 ZŁOTYCH 10 lub bez tej ostatniej liczby. Dwa pierwsze
projekty 58 i 60 przedstawiają na rewersach stylizowaną postać kobiecą ujętą w kompozycję linii prostych. Piękne sylwetki płasko modelowane wywołują przyjemne wrażenie, Podobne są pozostałe projekty. Orły na awersach zakomponowanie w kręgu oraz w formie krzyża św. Andrzeja
(projekt 55) równie oryginalne jak strony główne odpowiadają im formą. Anonimowość modeli pozwala tylko domniemywać, co do ich autorstwa. Mogą to być prace S. Repety lub Stanisława Szukalskiego artystów tworzących podobne stylowo medale. S.Szukalski w 1938r przebywał już w USA co zmniejsza lecz nie wyklucza prawdopodobnie jego uczestnictwa w konkursie.
Próba projektu monety wojennej 1938r
Próba projektu monety wojennej 1938r
Próba projektu monety wojennej 1938r
Projekt 62 z napisem wartości w stylizowanej kwadratowej ramce otoczonej licznymi przyrządami wykonał W.Jastrzębowski. Został zrealizowane w postaci monety próbnej wybitej w dwóch wielkościach 34 i 22 mm.
59 model zawierający na rewersie popiersie krótko ostrzyżonej prawdopodobnie dziewczyny trzymającej w nienaturalnie dużych i źle ustawionych dłoniach żaglowiec można łączyć ewentualnie z nazwiskiem T.Breyera ze względu na podobieństwo do jego medali o tematyce morskiej. Umieszczony na sąsiedniej fotografii projekt orła bardzo odbiegającego od przyjętej postaci można przypisać S.Repecie lub S.Szukalskiemu ze względu na podobny krój liter. Nie udało się ustalić autorów pozostałych projektów. Jednego rewersu przedstawiającego klęczącą postać kobiecą oraz czterech awersów z orłami w oryginalnych formach.
Projekt 62:
Próba projektu monety wojennej 1938r
W 1938 r w rezultacie konkursu wybito tylko dwie monety. Wartości 50 groszy w stali i niklowaną. Monety próbne 10, 20 50 groszowe z data 1938 wykonano w kilku odmianach podobnie jak 1 zł według zachowanego projektu W.Jastrzębowskiego. W zbiorach mennicy oprócz modeli związanych z konkursem na monetę wojenną znajduje się 10 stempli prototypowych z wypukłym pozytywowym rysunkiem, rysunkiem 6 przypadkach odpowiadają zachowanym modelom. Są to cztery stemple rewersu przedstawiające: popiersie z okrętem, klęczącą z mieczem, stojącą w rozkroku z uniesionymi dłońmi oraz popiersie en face z głową w koronie z kłosów zboża. Ten ostatni stempel jedyne bez podanej wartości jest z datą 1934 i posiada
model nr 49 o średnicy 173 mm z identycznym napisem i rysunkiem lecz datowany na 1924 roku. Model jest sygnowany ZK, co wskazuje na autorstwo Zygmunta Kamieńskiego. Istnienie poziomych kresek przy literze K może oznaczać ZTK, która to sygnatura była używana przez żonę artysty Zofię Trzcińską-Kamińską. Dwa pozostałe stemple mające modele przedstawiają godło państwa wykonane prze S.Repetę.
Próba projektu monety wojennej 1938r
Próba 20 groszy z 1938 roku:
Cztery stemple nie mają odpowiadających zachowanych modeli.
Przedstawiają:
1) popiersie Jóżefa Piłsudskiego skierowane w lewo
Próba projektu monety wojennej 1938r
2)klęczącą postać kobiecą trzymającą z tyłu stylizowany model statku
(projekt 59)3)klączącą postać kobiecą z uniesionymi do przysięgi prawym ramieniem (
projekt 60)
4)chłopa trzymającego skrzyżowany miecz i pług.(
projekt 58)
Konkurs przeprowadzony w 1938 r. pomimo, że nic o nim nie wiem pozostawił kilka projektów w postaci modeli pozwalających na bardzo wysoką ocenę jego poziomu artystycznego. Można żałować, że nie doszo do wybcia monet obiegowych wartości 10 zł z reprodukowanych modeli.