Jak czyścic, konserwować i przechowywać monety żelazne?

[mzamorski]

Swego czasu, gdy szukałem podobnego produktu do zabezpieczania monet miedzianych, trafiłem na "Renaissance" (wosk mikrokrystaliczny), który był polecany na kilku forach zagranicznych (np. cointalk.com). Jest to wosk stosowany przez m.in. brytyjskie muzea (i to chyba na ich zlecenie został opracowany w latach 50-tych).

Renaissance Wax to wysokiej jakości mieszanka wyrafinowanych wosków mikrokrystalicznych, które pozostają neutralne. Jest często stosowany w renowacji zabytków i konserwacji muzealnej do konserwacji metalowych przedmiotów.

Można go nabyć np. na Allegro.

Jest jeszcze jeden polecany olejek "Blue Ribbon", ale chyba bardzo trudno go zdobyć.

"CoinWeek IQ: Proper Preservation Techniques for Copper Coins": https://youtu.be/U4PVFXM2atw?t=337

[Łukasz]

Dziękuję za podpowiedzi. Żadnego nie znałem.
To ciekawe, że brytyjskie muzea zleciły opracowanie produktu na własne potrzeby.
Czy przetestował Pan któryś z tych wynalazków?

[mzamorski]

Czy przetestował Pan któryś z tych wynalazków?

Niestety nie. Ostatecznie kolekcję monet miedzianych sprzedałem, a teraz zbieram głównie monety srebrne wysokiej próby (orty, talary) i nie mam już takiej potrzeby.

[Łukasz]

Jak ktoś ma jakiegoś złoma do testów to może spróbować wrzucić na jakiś czas do roztworu NaOH o pH 10 lub ciutkę więcej. Do zrobienia takiego roztworu można wykorzystać płyn conservo.
Wysokie pH powoduje wytworzenie na powierzchni stali ochronnej warstwy tlenków żelaza III (zamiast rdzy - czyli tlenków i wodorotlenków żelaza II). Jedynie nie wiem jak długo trzeba by było moczyć monety.

Przetestuję na zardzewiałej podkładce – jeżeli rozwiążę ten chemiczny rebus 
Fenigów lepiej żadną chemią nie traktować.

[Łukasz]

W katalogu jest napisane " prawdopodobnie", bo na większości monet KP trudno się cynku doszukać.

Krążki fenigów były ewidentnie czymś powlekane. Zastanawia mnie jedynie, dlaczego nikt jeszcze nic pewnego w tej kwestii nie ustalił?

Zboczę trochę z tematu, ale może nie aż tak bardzo, bo w zasadzie wszystko czego możemy się dowiedzieć o produkcji tych monet, może pomoc w ich konserwacji.
Otóż, na własny użytek, obserwując egzemplarze które mam, uknułem sobie kiedyś taką domową teorię, że technologia „powlekania-cynkowania” zmieniła się w trakcie produkcji. Czyli, że były dwie technologie „cynkowania”. Jedna dla monet z 1917 (a przynajmniej dla części z nich), np. dla 10-fenigowek z napisem bliżej obrzeża, (zwłaszcza dla odmiany „a” z pogrubioną jedynką). I druga, widoczna głownie na monetach z 1918.
Pierwsza metoda spłodziła monety na których warstwa cynku wydaje się być cieńsza, bardziej „srebrno-metaliczna”, i bardziej trzyma się podłoża. Powłoka na tych monetach jest twardsza (trudniej ją zarysować). Ten typ powlekania patynuje na jasny srebrnawo-żółtawo-brązowawy kolor i jeżeli rdzewieje, to lekko, dosyć powierzchniowo i w miarę równomiernie (lub w miejscach nadwyrężonych).
Druga metoda zaowocowała krążkami powleczonymi grubiej i ewidentnie jakąś masą cynkową (albo ołowiano-cynowo-cynkową?). Ten typ powłoki wydaje się być przede wszystkim miększy (łatwiej go zarysować, nawet zwykłym wacikiem) Te monety w bardzo dobrych stanach praktycznie nie rdzewieją. Pokrywają się natomiast szarą „ołowiano-cynkową” patyną, która ewoluuje w stronę głębokiej czerni. Rdza atakuje ten typ powlekania na monetach w gorszych stanach, na wytarciach i złuszczeniach powłoki, powodując często dosyć głębokie i nieusuwalne wżery.

Jeszcze raz powtarzam, że to tylko amatorskie gawędzenie, ale ciekaw jestem czy ktoś, kto zbiera fenigi od dawna, doszedł do podobnych wniosków?

[Chalupski]

W katalogu jest napisane " prawdopodobnie", bo na większości monet KP trudno się cynku doszukać. Z moimi monetami KP tak konserwowanymi przez lata nic się nie działo

"Prawdopodobnie" dotyczyło nie samego procesu scheradisierung, tylko prawdopodobnie PRZED biciem. Dziś zamiast "prawdopodobnie przed biciem" napisałbym po prostu "przed biciem". Natura procesu cynkowania wymyślonego przez Scherada powodowałaby zniszczenie ostrych krawędzi rysunku monet, a przecież istnieją niemal idealne monety KP z pełną powłoką cynkową.
Na pewno tego procesu tego nie zastosowano do krążków jednofenigówek 1917 i początkowej części emisji z datą 1918 bitej stemplami w typie rocznika 1917.

 

[Łukasz]

Dziękuję za fachowe informacje. To wiele wyjaśnia. Jeżeli dobrze zrozumiałem to te, które scharakteryzowałem wyżej jako „monety na których warstwa cynku wydaje się być cieńsza, bardziej „srebrno-metaliczna”, i bardziej trzyma się podłoża, etc.", byłyby po prostu z lepszego żelaza i niecynkowane?

[Chalupski]

Jeżeli dobrze zrozumiałem to te, które scharakteryzowałem wyżej jako „monety na których warstwa cynku wydaje się być cieńsza, bardziej „srebrno-metaliczna”, i bardziej trzyma się podłoża, etc.", byłyby po prostu z lepszego żelaza i niecynkowane?

Nie, to nie tak.
Monety, które wymieniłem w poprzedniej wiadomości nie mają żadnej warstwy cynkowej.


Scheradisierung to proces o trochę przypadkowym działaniu. Obróbka ta polega na kilkugodzinnym mieszaniu elementów z żelaza lub stali, w pojemniku zawierającym mieszaninę proszku cynkowego z piaskiem kwarcowym, w temperaturze pomiędzy 200°C, a 400°C. W jej wyniku na  powierzchni żelaznych krążków powstaje cienka (do 80 mikrometrów), antykorozyjna warstwa cynkowa. Monety Królestwa Polskiego ulegają korozji znacznie trudniej od żelaznych kopiejek bitych dla terenów wschodnich, tzw. „ostów”.
Nie wiem dlaczego, cynkowa powłoka na jednofenigówkach 1918 (tych pospolitych) najczęściej jest gruba i ciemna. Na wyższych nominałach jest różnie, raz cynk tworzy gładką, błyszczącą powłokę, innym razem wyraźnie się łuszczy. Dużo musiało zależeć od wcześniejszego przygotowania krążków - mycia, suszenia itp.
Emisja dla Królestwa Polskiego na pewno była traktowana jako efemeryczna i niezbyt rzetelnie się do niej przykładano.W końcu "eee, to tylko dla jakichś Polaków".

[modsog]

To podepnę się z moimi OSTami. Kupione, gdy zbierałem wszystko z katalogu Fischera z 1999 roku. Jedynka i trójka jak widać nic im już nie zaszkodzi. No może trójkę delikatnie bierze ale leżą już ponad 20 lat więc... Za to dwójka - dałoby radę tę rdzę trochę usunąć? Wiadomo, że pewnie powierzchnia pod nią jest już stracona ale poeksperymentować zawsze można
 

[Łukasz]

Nie wiem dlaczego, cynkowa powłoka na jednofenigówkach 1918 (tych pospolitych) najczęściej jest gruba i ciemna. Na wyższych nominałach jest różnie, raz cynk tworzy gładką, błyszczącą powłokę, innym razem wyraźnie się łuszczy. Dużo musiało zależeć od wcześniejszego przygotowania krążków - mycia, suszenia itp.

Czyli jednak moje wcześniejsze intuicyjne obserwacje były dosyć bliskie prawdy: różne metody cynkowania, mniej lub bardziej przypadkowe, ale dające wyraźnie różne rezultaty.
W przyszłości ktoś to wszystko z pewnością skataloguje i przetłumaczy na „odmiany”. I będzie miał rację, bo faktycznie, różnice są spore.

[pablo77]

To podepnę się z moimi OSTami. Kupione, gdy zbierałem wszystko z katalogu Fischera z 1999 roku. Jedynka i trójka jak widać nic im już nie zaszkodzi. No może trójkę delikatnie bierze ale leżą już ponad 20 lat więc... Za to dwójka - dałoby radę tę rdzę trochę usunąć? Wiadomo, że pewnie powierzchnia pod nią jest już stracona ale poeksperymentować zawsze można

Odrdzewiacz na bazie kwasu fosforowego (Fossol) lub elektroliza,delikatną rdzę można usunąć patyczkiem higienicznym nasączonym naftą świetlną.

[Łukasz]

Za to dwójka - dałoby radę tę rdzę trochę usunąć? Wiadomo, że pewnie powierzchnia pod nią jest już stracona ale poeksperymentować zawsze można

Moim zdaniem, biorąc pod uwagę czas i ryzyko odkrycia wżerów pod warstwą rdzy, niewarta skórka wyprawki. Lepiej sprzedać i kupić taką która będzie Panu lepiej pasować do kolekcji.

Edit: Chociaż… spojrzałem jeszcze raz i wydaje się, że ta dwójka ma zdwojenie, widoczne na perełkach dolnego ramienia krzyża.

Czy ktoś już rozpracował osty tak jak Pan Chałupski fenigi, pod względem odmian z tytułu różnic stempli, zdwojeń, etc.?

[Łukasz]

Emisja dla Królestwa Polskiego na pewno była traktowana jako efemeryczna i niezbyt rzetelnie się do niej przykładano.W końcu "eee, to tylko dla jakichś Polaków".

Coś w tym jest ponieważ, przynajmniej w kwestii ostów, Kurt Jaeger, pisze w katalogu „Die deutschen Münzen…”, że „Niemcy mogli korzystać z tych środków jedynie przy dokonywaniu płatności na rzecz miejscowych”.